Hồi ký HILLARY CLINTON

Sau khi trở thành thượng nghị sĩ năm 2000, Hillary Clinton cho ra mắt cuốn hồi ký Living history. Trong cuốn sách, chuyện “hậu cung” của tám năm ở Nhà Trắng, vụ xìcăngđan tình ái của chồng - Tổng thống Bill Clinton - với Monica Lewinsky..., tất cả đều được Hillary kể lại.

Song vượt lên tất cả là hình ảnh một luật sư, người vợ, người mẹ có hơn 30 năm trải qua những thử thách, sóng gió để tự tìm ra tiếng nói của riêng mình, trở thành “một nửa tốt hơn của Bill Clinton” và là một nhân vật gây ấn tượng mạnh trên chính trường nước Mỹ.

Hồi ký Hillary Clinton - Kỳ 1: Tìm thấy một nửa của mình

Tôi lớn lên trong giai đoạn xã hội Mỹ chú trọng đến những khuôn mẫu đạo đức định sẵn. Tuy nhiên trong cách giáo dục có tính “gia trưởng” đó, tôi lại được dạy cách chế ngự các áp lực từ bên ngoài. “Con phải là con - mẹ tôi nói - Con phải biết suy nghĩ độc lập. Mẹ không quan tâm là mọi người đang làm như thế nào. Chúng ta không phải là họ. Con không phải là họ”.

Câu chuyện ở Trường Yale

Khi tôi vào Trường luật Yale mùa thu 1969, tôi là một trong số 27 phụ nữ trên tổng số 235 sinh viên trúng tuyển. Đây có lẽ là một con số không đáng kể vào thời nay nhưng lúc ấy là một đột phá có ý nghĩa, chứng tỏ phụ nữ không còn là những sinh viên hình thức tại Yale.

Tôi không thể không chú ý đến Bill Clinton vào mùa thu năm 1970. Anh ấy đến Trường Yale trông giống như một tên cướp biển Viking hơn là một sinh viên được học bổng Rhodes quay về nước sau hai năm học tập ở Trường Oxford. Dáng cao và đẹp trai ẩn giấu đằng sau bộ râu nâu đỏ và mái tóc bờm quăn, dường như ở anh luôn tỏa ra một bầu nhiệt huyết. Lần đầu tiên khi tôi thấy anh ở phòng sinh viên của trường, anh đang nói chuyện trước một đám khán giả sinh viên đang tỏ ra rất chăm chú, say mê. Khi đi ngang qua, tôi đã nghe anh ấy nói “... và không chỉ chừng đó, chúng tôi còn trồng được các quả dưa hấu lớn nhất thế giới!”. Tôi quay sang hỏi một người bạn: “Ai đấy?”. Anh bạn nói: “Ồ Bill Clinton đó. Anh ta đến từ bang Arkansas và luôn say mê kể về nó”.

Chúng tôi thỉnh thoảng thấy nhau quanh khu đại học nhưng chúng tôi thật sự chưa gặp gỡ nhau cho đến một buổi tối mùa xuân năm sau tại thư viện. Tôi học trong thư viện và Bill đang đứng bên ngoài thư viện trò chuyện với một sinh viên khác. Tôi để ý là anh ấy cứ nhìn tôi đăm đăm. Sau khi thấy anh ấy nhìn mình lâu quá, tôi đứng lên đi ra khỏi bàn, tiến về phía anh và nói: “Nếu anh cứ tiếp tục nhìn tôi như thế và tôi cũng nhìn anh như vậy, tốt hơn là chúng ta hãy giới thiệu về nhau. Tôi là Hillary Rodham”. Thế đấy. Còn theo lời kể của Bill, lúc ấy thậm chí anh ấy còn không nhớ nổi tên của mình nữa.

Chúng tôi không trò chuyện lại với nhau cho đến ngày cuối cùng của khóa học vào mùa xuân 1971. Khi tình cờ ra khỏi lớp học, Bill hỏi tôi định đi đâu. Tôi nói đang trên đường đến phòng giáo vụ đăng ký học các lớp của học kỳ sau. Anh ấy nói anh cũng đang đến đấy. Trên đường đi, anh ấy khen chiếc váy hoa tôi đang mặc. Chúng tôi đứng xếp hàng đợi đến lượt được gặp cô phụ trách đào tạo. Cô ấy nhìn lên và nói: “Bill, anh đang làm gì ở đây? Anh đã đăng ký rồi mà!”. Tôi bật cười khi anh ấy thú nhận là chỉ kiếm cớ đi theo tôi và chúng tôi đã có một chuyến đi bộ dài. Đó cũng chính là lần hò hẹn đầu tiên của chúng tôi.

Tôi bắt đầu nhận ra rằng chàng trai trẻ từ vùng Arkansas này phức tạp nhiều hơn là ấn tượng ban đầu trong tôi. Một trong những điều đầu tiên mà tôi chú ý về Bill là hình dáng bàn tay của anh. Cổ tay anh nhỏ nhắn, thanh tú và những ngón tay dài, khéo léo giống như bàn tay của một nghệ sĩ dương cầm hoặc của một bác sĩ phẫu thuật. Lần đầu tiên khi chúng tôi gặp nhau thời còn sinh viên, tôi thích được ngắm nhìn anh giở từng trang sách. Giờ đây, đôi bàn tay ấy đã có những dấu hiệu của tuổi tác sau hàng ngàn cái bắt tay, đánh golf và ký không biết bao nhiêu chữ ký. Đôi bàn tay, giống như chủ nhân của nó, dãi dầu sương gió nhưng vẫn cuốn hút, kiên trì và đầy tình cảm.

Đi theo trái tim mách bảo

Tôi kể với Bill về kế hoạch hè của mình: làm một chân thư ký tại một hãng luật nhỏ ở Oakland, California. Thế là anh ấy tuyên bố anh muốn đi cùng tôi đến California. Tôi biết là anh đã ký hợp đồng làm việc trong chiến dịch tranh cử tổng thống của thượng nghị sĩ George McGovern và tôi cũng biết rằng giám đốc chiến dịch đã đề nghị Bill tổ chức chiến dịch ở vùng phía Nam cho McGovern. Tôi im lặng cố hiểu thông tin anh vừa nói. Tôi thật sự xúc động. Tôi hỏi: “Tại sao anh bỏ qua cơ hội làm điều anh yêu thích để đi theo em đến California?”. “Vì người anh yêu, đó là lý do” - anh đáp. Anh ấy đã quyết định, anh nói với tôi rằng số phận chúng tôi là gắn với nhau và anh ấy không muốn để tôi ra đi ngay sau khi anh ấy tìm thấy một nửa của mình.

Sau khi học xong trường luật vào mùa xuân năm 1973, Bill đưa tôi đi châu Âu lần đầu tiên để thăm lại những nơi kỷ niệm của anh khi anh du học ở đây. Bill tỏ ra là một hướng dẫn viên tuyệt vời. Vào lúc hoàng hôn trên vùng hồ tuyệt đẹp của nước Anh, chính nơi đây Bill đã cầu hôn tôi. Tôi rất yêu Bill nhưng còn rất bối rối về cuộc sống và tương lai của mình, do đó tôi trả lời: “Không, không phải là lúc này”. Ý tôi muốn nói là “Anh hãy cho em thời gian”. Mẹ tôi đã chịu nhiều đau khổ từ cuộc ly dị của bố mẹ mình, và tuổi thơ cô đơn, buồn bã của bà vẫn còn hằn in trong lòng tôi. Tôi biết là một khi tôi quyết định lập gia đình thì tôi muốn cuộc hôn nhân đó bền vững suốt đời. Bill Clinton là con người kiên định. Anh ấy đặt ra các mục tiêu và tôi là một trong những mục tiêu của anh. Anh cứ cầu hôn tôi từ lần này đến lần khác và tôi luôn nói không. Cuối cùng anh nói: “Được rồi, anh sẽ không xin em lấy anh nữa và nếu như em chợt quyết định là em muốn lấy anh thì lúc đó em phải báo cho anh biết”. Anh ấy sẵn sàng đợi tôi.

Chúng tôi làm lễ cưới vào ngày 11-10-1975 tại phòng khách trong ngôi nhà của mình ở Fayetteville. Sau tất cả những điều đã xảy ra, tôi thường tự hỏi vì sao Bill và tôi lại vẫn chung sống với nhau. Đây không phải là câu hỏi tôi hoan nghênh nhưng với dư luận bên ngoài thì tôi biết câu hỏi này sẽ được hỏi đi hỏi lại nhiều lần. Nhưng trên tất cả tôi biết là không ai hiểu tôi hơn Bill và không ai có thể làm tôi cười theo cách mà Bill đã làm. Bill Clinton và tôi đã mở đầu câu chuyện làm quen vào mùa xuân năm 1971 và hơn 30 năm sau chúng tôi vẫn còn nói chuyện say mê với nhau.

Sau đó, Bill về nhà ở Arkansas và xin đi dạy tại Trường đại học luật Arkansas ở Fayetteville. Tôi dời đến Cambridge (Massachusetts) để làm việc tại một quĩ bảo vệ trẻ em mới được sáng lập. Mặc dù hài lòng với công việc của mình nhưng tôi cảm thấy cô đơn và rất nhớ Bill. Tôi đã tiêu mất một phần lớn lương vào hóa đơn điện thoại để trò chuyện với Bill. Nhớ lại mùa xuân năm đó, tôi đã xin phép đi thăm Bill ở Fayetteville. Khi ở Fayetteville, tôi đi cùng với Bill dự buổi dạ tiệc mà ở đó tôi gặp một số bạn đồng nghiệp ở trường luật của anh ấy, trong đó có hiệu trưởng Wylie Davis. Khi tôi ra về, hiệu trưởng Davis đã hỏi tôi là có muốn đi dạy hay không. Khi có ý nghĩ chuyển đến Arkansas, tôi đã nhớ lại lời mời đó và quyết định nhận lời ông ta. Đôi khi tôi phải lắng nghe kỹ lòng mình để quyết định điều hợp lý cho bản thân và có thể tự mình đưa ra một số quyết định. Tôi đã yêu Bill hồi còn ở trường luật và muốn sống bên anh. Tôi biết là mình luôn hạnh phúc hơn khi có anh, do đó tôi đi về một nơi mà tôi chưa bao giờ đến, không có bạn bè, gia đình. Nhưng trái tim tôi mách bảo là tôi đã đi đúng hướng.

Tôi quyết định thực hiện một chuyến đi dài quay về Chicago và bờ biển phía Đông để thăm lại bạn bè. Trên đường ra phi trường, Bill và tôi đi ngang qua một ngôi nhà gạch gần trường đại học phía trước có tấm bảng hiệu “nhà bán”. Tôi tình cờ nói căn nhà nhỏ đó trông rất dễ thương và sau đó quên bẵng đi. Sau vài tuần du lịch và suy nghĩ, tôi quyết định trở về với Bill ở Arkansas. Khi Bill đón tôi, anh ấy hỏi: “Em còn nhớ căn nhà em thích không? Em yêu à, anh đã mua nó rồi, nên giờ thì em nên cưới anh đi vì anh không thể sống trong ngôi nhà đó một mình”. Lần này thì tôi nói: “Vâng, anh yêu”.

_____________________

Xây tổ ấm ở vùng đất mới và Bill Clinton trở thành bộ trưởng tư pháp bang Arkansas. Hillary vừa có công việc riêng của mình, vừa bồng Chelsea đi vận động cho chồng làm thống đốc với quyết tâm: “Trong những năm sắp tới chúng tôi có thể gặp nhiều khó khăn nhưng chúng tôi nhất quyết vượt qua”.

Hồi ký Hillary Clinton - Kỳ 2: Thành phố Little Rock

Bill Clinton trở thành Bộ trưởng Tư pháp bang Arkansas vào năm 1976. Chúng tôi phải chuyển xuống thành phố Little Rock. Điều đó có nghĩa là chúng tôi phải rời xa ngôi nhà mà chúng tôi đã cưới nhau ở đó. Fayetteville quá xa xôi, không thể đi đi về về được nên tôi khó có thể tiếp tục công việc giảng dạy của mình tại trường đại học.

Sự kiện "tuyệt vời và kinh hoàng nhất"

Tôi bắt đầu nghiêm túc xem xét việc xin làm cho một hãng tư nhân, một sự lựa chọn nghề nghiệp mà tôi đã cưỡng lại trước đây. Đại diện cho các thân chủ tư nhân sẽ là một trải nghiệm quan trọng và có thể giúp chúng tôi về mặt tài chính, vì lương của Bill với chức danh bộ trưởng tư pháp chỉ là 26.500 USD/năm. Hãng luật Rose là một hãng danh tiếng ở Arkansas và là hãng luật lâu đời nhất của vùng phía tây sông Mississippi. Sau cuộc bầu cử năm 1976, Hãng Rose mời tôi về làm việc.

Bill được bầu làm thống đốc bang vào năm 1978. Bill khởi đầu nhiệm kỳ hai năm của mình bằng mọi nỗ lực ngay từ vạch xuất phát của cuộc đua. Vào năm 1979, tôi đã là một thành viên góp vốn trong Hãng luật Rose và cống hiến toàn bộ sức lực cho công việc của mình. Dựa vào kinh nghiệm và công việc của tôi trong chiến dịch tranh cử trước đó của Tổng thống Jimmy Carter, Tổng thống Carter bổ nhiệm tôi vào ban giám đốc Hội đồng Pháp vụ, một vị trí cần có sự phê chuẩn của Thượng viện liên bang. Hội đồng này là một tổ chức phi lợi nhuận của liên bang được Quốc hội và Tổng thống Nixon thành lập nhằm cung cấp các trợ giúp pháp luật cho người dân nghèo.

“Tôi là nữ luật sư đầu tiên ở Hãng luật Rose. Ở đó, tôi đã lập kế hoạch dấn thân vào một lĩnh vực mới”

Có một điều chưa mãn nguyện là Bill và tôi cũng đang cố có một đứa con. Cả hai chúng tôi rất yêu trẻ con. Mọi người có con đều biết là không bao giờ có thời gian “thuận tiện” để bắt đầu một mái ấm. Nhiệm kỳ đầu tiên của Bill làm thống đốc có vẻ như rất không thuận tiện cho dự định này. Chúng tôi không có một vận may nào cho đến khi chúng tôi quyết định đi nghỉ mát ở Bermuda. Một lần nữa, sự việc này chứng minh tầm quan trọng của kỳ nghỉ phép theo chế độ.

Sự ra đời của con gái chúng tôi là một sự kiện tuyệt vời và kinh hoàng nhất trong đời tôi. Chelsea Victoria Clinton sinh sớm hơn ba tuần, vào ngày 27-2-1980. Trong khi tôi đang nằm điều dưỡng thì Bill bế Chelsea đi khắp bệnh viện với một tình phụ tử thật xúc động. Anh ấy hát ru con gái, khoe con gái với mọi người và luôn cho rằng đã khám phá được cảm giác làm bố của mình.

Lúc tôi đến bệnh viện, Bill yêu cầu bệnh viện cho phép anh ấy ở bên tôi trong phòng mổ, một sự kiện chưa có trong tiền lệ. Anh ấy bảo với ban giám đốc bệnh viện là anh đã từng theo mẹ mình chứng kiến các cuộc phẫu thuật và anh không sao cả. Là thống đốc nên Bill dĩ nhiên đã thuyết phục được bệnh viện cho phép anh ấy vào phòng mổ. Không bao lâu sau đó bệnh viện đã thay đổi chính sách, cho phép các ông bố ở lại phòng sinh trong các ca sinh mổ.

Chắc là Chelsea hình dung được cảnh tượng tôi bối rối đến thế nào khi con bé ra đời. Nó cứ khóc hoài không chịu nín, bất kể tôi cố ru bé như thế nào. Tôi đã thì thầm với con bé nhằm cố gắng trấn an cả hai mẹ con: “Chelsea, việc này còn mới với cả hai chúng ta. Trước đây mẹ chưa bao giờ làm mẹ và con cũng chưa từng làm một em bé. Chúng ta sẽ phải giúp đỡ lẫn nhau làm được điều tốt nhất có thể được”.

Sáng sớm hôm sau khi Chelsea ra đời, một đồng sự luật đã gọi điện và hỏi tôi có muốn đi làm không. Anh ấy đùa, dĩ nhiên rồi, nhưng cho đến lúc đó tôi vẫn không thuyết phục được các đồng sự chấp thuận kế hoạch nghỉ phụ sản. Thực tế khi bụng tôi ngày càng lớn hơn, họ lờ đi và không đề cập kế hoạch sau khi sinh em bé của tôi. Tuy nhiên, khi Chelsea sinh ra, họ lại bảo tôi cứ nghỉ thoải mái.

“Vừa bế Chelsea bên hông, tôi đi đi lại lại gặp gỡ các cử tri. Nhiều cử tri Arkansas rất khó chịu khi tôi giữ tên Rodham thời con gái, sau đó tôi đã thêm vào tên mình chữ Clinton”

Hillary Rodham Clinton

Năm 1980 là một năm đáng nhớ đối với chúng tôi. Chúng tôi được lên chức bố mẹ và Bill đang chuẩn bị tái tranh cử. Kết quả cay đắng là ngài thống đốc Bill Clinton đã bị đánh bại. Chelsea là điểm sáng duy nhất trong những ngày tháng buồn bã sau bầu cử. Bill nhận làm việc tại Hãng luật Wright, Lindsey and Jennings ở thành phố Little Rock. Áp lực lên tôi đã tăng lên khủng khiếp khi Bill được bầu làm thống đốc vào năm 1978.

Với tư cách là vợ của bộ trưởng tư pháp, tôi có thể ra ngoài với phong cách giản dị hơn thông lệ, nhưng khi trở thành đệ nhất phu nhân của bang Arkansas thì tôi bị săm soi rất kỹ. Đến lúc này tôi nhận ra các chọn lựa cá nhân của mình cũng ảnh hưởng rất lớn đến tương lai chính trị của chồng. Tôi hầu như không biết rằng một số cử tri ở Arkansas cảm thấy bị xúc phạm nặng nề vì sự kiện tôi còn giữ nhũ danh của mình.

Do biết rằng tôi có những quan tâm nghề nghiệp của riêng mình và không muốn gây ra bất kỳ sự lầm lẫn hoặc mâu thuẫn về lợi ích với công việc quản lý chính quyền của chồng nên tôi hoàn toàn có lý khi tiếp tục sử dụng tên riêng của mình. Việc các cô dâu giữ lại tên thời con gái ngày càng trở nên phổ biến ở một số nơi vào giữa những năm 1970, nhưng ở hầu hết các bang thì hiện tượng này vẫn còn hiếm hoi, kể cả bang Arkansas.

Tôi giữ tên của tôi sau khi Bill được bầu vào cơ quan chính quyền bởi vì tôi nghĩ rằng việc đó có thể giúp tránh xuất hiện các mâu thuẫn về lợi ích. Mùa đông sau thất bại của Bill, một số bạn bè và người dân ủng hộ có đề cập với tôi nên sử dụng tên Clinton làm tên họ của tôi. Một số người nói rằng họ rất bối rối khi nhận được thư mời đến tham dự các sự kiện tại dinh thống đốc trong đó ghi người mời là “Thống đốc Bill Clinton và Hillary Rodham".

Khai sinh của Chelsea cũng ghi hai tên, rõ ràng là một đề tài “nóng” ở tiểu bang. Người dân Arkansas phản ứng với tôi giống như mẹ chồng thể hiện với tôi khi bà lần đầu gặp tôi: tôi là một kẻ lập dị về ăn mặc (vốn theo phong cách miền Bắc) và việc sử dụng tên thời con gái của mình.

Người duy nhất không hỏi hoặc thậm chí không đề cập với tôi về tên của tôi chính là chồng tôi. Anh ấy nói tên tôi là việc riêng của tôi và anh không nghĩ tương lai chính trị của mình lại phụ thuộc vào nó bằng cách này hay cách khác. Tôi quyết định là việc Bill trở lại làm thống đốc quan trọng hơn việc tôi giữ lấy tên thời con gái của mình. Vì vậy khi Bill tuyên bố sẽ tham gia nhiệm kỳ tới vào sinh nhật lần 2 của Chelsea thì tôi bắt đầu đổi tên là Hillary Rodham Clinton.

Chiến dịch năm 1982 là một nỗ lực của cả gia đình. Chúng tôi nhét Chelsea cùng với bọc tã vào chiếc ôtô lớn được một người bạn tốt lái. Chúng tôi lái xe đi rong ruổi khắp tiểu bang, bắt đầu ở phía nam. Vừa bế Chelsea bên hông hoặc vừa nắm tay Chelsea dắt đi, tôi đi đi lại lại trên đường phố để gặp gỡ các cử tri. Sau cuộc bầu cử năm 1982, Bill quay lại dinh thống đốc. Có quá nhiều việc phải làm đối với vị thống đốc. Arkansas là một bang nghèo, thuộc hàng chót bảng hoặc áp chót theo nhiều tiêu chuẩn đánh giá, từ tỉ lệ phần trăm sinh viên tốt nghiệp đại học đến thu nhập cá nhân tính theo đầu người.

Vào đầu năm 1987, ngày càng có nhiều lãnh đạo Đảng Dân chủ thúc giục Bill xem xét đến cuộc tranh cử tổng thống vào năm 1988 khi nhiệm kỳ thứ hai của Ronald Reagan kết thúc. Tôi nghĩ anh không nên ra tranh cử và đã nói với anh như vậy. Dường như phó tổng thống Bush sẽ được chọn kế thừa tổng thống Reagan, làm đại diện cho Reagan trong nhiệm kỳ ba. Tôi nghĩ rằng Bush rất khó bị đánh bại. Bill vừa được bầu vào năm 1986 cho nhiệm kỳ thống đốc lần thứ tư và đây là nhiệm kỳ bốn năm đầu tiên kể từ khi có tu chính hiến pháp, anh cũng vừa mới bắt đầu vai trò chủ tịch Hội đồng Thống đốc quốc gia. Anh chỉ mới 40 tuổi.

Sau khi Bill được tái cử làm thống đốc vào năm 1990, các đảng viên Dân chủ khắp đất nước lại một lần nữa vận động anh ra tranh cử tổng thống. Sự cổ vũ này bắt nguồn từ các đánh giá là tổng thống Bush đang xa rời nhân dân Mỹ. Mặc dù hình ảnh đại chúng của Bush vẫn còn mạnh mẽ sau sự kiện Chiến tranh vùng Vịnh nhưng tôi nghĩ việc thực hiện các chính sách trong nước, đặc biệt là vấn đề kinh tế, làm ông ta dễ bị tổn thương. Trưa 3-11-1991, trước phủ toàn quyền cũ ở thành phố Little Rock, một Bill Clinton đã được tiếp thêm sức lực đứng cùng với Chelsea và tôi trước hàng micro và máy quay phim của đài truyền hình, tuyên bố ý định ra tranh cử tổng thống.

Chúng tôi không hề được chuẩn bị cho các hoạt động chính trị đầy thủ đoạn và mánh khóe. Thế là chúng tôi phải kiềm chế cảm xúc của mình trước sự theo dõi thường xuyên của công chúng trong suốt quá trình chiến dịch tranh cử 13 tháng, ngày càng dữ dội và soi mói vào đời tư.

_____________________

Chiến dịch tranh cử tổng thống của Bill Clinton đã mang đến cho Hillary Clinton những trải nghiệm lạ lẫm và cả những chỉ trích nặng nề. Nhưng, "nếu có sự thật hoặc giá trị trong các lời chỉ trích, hãy cố gắng học hỏi. Nếu không hãy để cho nó trôi đi" - Hillary nói.

Tạm biệt Arkansas, họ bắt đầu dự phần vào lịch sử.

Hồi ký Hillary Clinton (kỳ 3): Mùa bầu cử dữ dội

“Có những khoảnh khắc đẹp trong cuộc sống, giống như thời gian Bill và tôi ngắm những tia nắng cuối cùng trên sông Chobe. Đây là một ngày mà tôi mong ước được kéo dài mãi. Khi quay về Washington, chúng tôi sẽ bị soi rọi bởi một thứ ánh sáng nghiệt ngã hơn”

Nếu 44 năm đầu tiên của đời tôi là một quá trình học hỏi, thì chiến dịch tranh cử tổng thống lần đầu kéo dài 13 tháng của Bill lại là sự giác ngộ. Mọi thứ tôi nói hoặc làm và thậm chí kiểu tóc của tôi cũng trở thành một đề tài tranh luận nóng bỏng.

Tạm biệt Arkansas

Một số cuộc tấn công ngày ấy dù vu khống tôi là một phụ nữ xấu xa, một bà mẹ hay một người vợ tồi hoặc bóp méo lời nói hoặc vai trò của tôi đối với các vấn đề, đều có động cơ chính trị và được dựng lên để kiềm chế tôi. Một số công kích khác có lẽ phản ánh mức độ mà xã hội Hoa Kỳ vẫn còn đang điều chỉnh đối với vai trò đang thay đổi của phụ nữ.

Tôi luôn giữ nguyên tắc của mình: chấp nhận những lời chỉ trích gay gắt nhưng không được mang tính cá nhân. Nếu có sự thật hoặc giá trị trong các lời chỉ trích, hãy cố gắng học hỏi. Nếu không hãy để cho nó trôi đi. Nói thì luôn dễ hơn làm. Tôi không còn là đại diện cho riêng bản thân mình. Tôi đang đề nghị người dân Mỹ cho phép tôi đại diện họ trong một vai trò thể hiện mọi thứ, từ vẻ đẹp quyến rũ đến tính hiền thục của một bà mẹ.

Tôi đã xin nghỉ phép ở công ty luật của mình, rút khỏi tất cả các tổ chức từ thiện và ban điều hành doanh nghiệp mà tôi đã tham gia. Tôi đã đi làm toàn thời gian trong thời gian kết hôn với Bill và đánh giá cao tính độc lập, sự khẳng định bản thân trong công việc. Bây giờ tôi chỉ còn trách nhiệm làm "phu nhân", một trải nghiệm lạ lẫm đối với tôi. Cả hai chúng tôi đều trăn trở về vai trò của tôi. Tôi có thể có một "vị trí" nhưng đó lại không phải là một "công việc" thật sự. Làm thế nào tôi sử dụng phương tiện này để giúp chồng mình và phục vụ tổ quốc nhưng không đánh mất bản sắc của mình trong mùa bầu cử dữ dội ấy.

Bill đắc cử tổng thống. Tối 16-1-1993, hàng ngàn bạn bè và người dân ủng hộ đã đứng chật cứng ở nhà đỗ máy bay khổng lồ ở phi trường Little Rock trong buổi lễ chia tay cảm động. Tôi rất háo hức về điều đang chờ đón mình nhưng nhiệt tâm của tôi cũng bị nhuốm màu u buồn khi Bill suýt khóc lúc trích dẫn lời của một bài hát cho đám đông các người ủng hộ: "Arkansas thấm sâu vào máu thịt tôi và luôn mãi như thế". Sau đó là biết bao lời chào, vẫy tay, ôm nhau. Khi chúng tôi đã ở trên không, ánh đèn của thành phố Little Rock biến mất dưới những đám mây và không còn gì ngoài việc hướng về phía trước.

Chúng tôi bước vào Nhà Trắng lần đầu tiên vào ngày 20-1-1993 với tư cách cư dân mới của nó, nơi trước đây tôi đã ghé thăm với tư cách khách mời. Giờ đây, nó đã là nhà của tôi. Trong khi bước lên theo lối dẫn vào Nhà Trắng, tôi chợt nhận ra một thực tế: tôi thật sự là đệ nhất phu nhân, vợ của tổng thống Hoa Kỳ. Đây là lần đầu tiên trong nhiều lần tôi tự nhắc nhở mình về một sự thật lịch sử mà giờ đây tôi được dự phần.

Không có cẩm nang hướng dẫn làm đệ nhất phu nhân. Bạn tiếp nhận công việc này bởi vì chồng mình đã trở thành tổng thống. Những người tiền nhiệm trước đây đến Nhà Trắng đều tìm một vị trí nào đó thể hiện các quan điểm, phong cách của riêng họ và tìm cách dung hòa các nhu cầu của chồng, gia đình và quốc gia. Tôi cũng vậy. Bill không bổ nhiệm tôi vào một vị trí chính thức nào. Thậm chí nếu anh ấy muốn cũng không được. Các đạo luật chống đưa người thân trong gia đình, họ hàng vào làm việc đã được ban hành kể từ khi John F. Kennedy bổ nhiệm người em của mình là Bobby làm bộ trưởng tư pháp.

Tuy nhiên, không có luật nào ngăn cản tôi tiếp tục vai trò là cố vấn không ăn lương của Bill Clinton và, trong một số trường hợp, là đặc sứ của anh. Dần dần những năm sau đó, tôi hiểu được ngọn núi mà chúng tôi đang leo lên dốc đứng biết chừng nào.

Vượt lên chính mình

“Sau khi tôi đã giữ quyển Kinh thánh trong tất cả những lần Bill tuyên thệ ở các buổi lễ nhậm chức của Bill, giờ đây anh và Chelsea đang giữ quyển Kinh thánh để tôi làm lễ tuyên thệ với sự chứng kiến của Al Gore trong buổi lễ nhậm chức (giả định) của tôi. Tôi đã là thượng nghị sĩ”

Chiều 12-2-1999, Thượng viện Hoa Kỳ đã bỏ phiếu tha bổng Bill trước những lời buộc tội với sự nhất trí cao trong vụ xìcăngđan Monica Lewinsky. Đó cũng là thời điểm tôi bắt đầu hình dung tương lai của mình. Tôi vẫn còn chưa quyết định có tranh cử vào Thượng viện hay không, số người vội vã can ngăn tôi cũng đông không kém số người động viên tôi.

Đặc biệt, các bạn bè thân thiết không thể hiểu nổi tại sao tôi lại xem xét một cuộc vận động vào Thượng viện đầy mệt mỏi sau những chấn động tinh thần trong vài năm vừa qua. Đoạn đời trên con đường vận động tranh cử sẽ khác xa với sự tiện nghi và an ninh chốn Nhà Trắng.

Nhân vật có khả năng được đề cử của Đảng Cộng hòa là Rudolph Giuliani, thị trưởng New York, sẽ là một đối thủ đáng gờm cho bất kỳ một ứng cử viên Đảng Dân chủ nào. Tôi cần một cú hích. Vào tháng ba, tôi đến New York để cùng với huyền thoại tennis Billie Jean King tham dự một sự kiện quảng cáo cho bộ phim đặc biệt của HBO về phụ nữ trong thể thao. Chúng tôi tập trung tại trường thực nghiệm sư phạm ở vùng lân cận Chelsea thuộc Manhattan, nơi có hàng chục nữ vận động viên trẻ tuổi đang đứng trên sân khấu được trang trí với dải băng khổng lồ mang dòng chữ "Vượt lên chính mình", tựa đề phim của HBO.

Sofia Totti, đội trưởng đội bóng chuyền nữ, giới thiệu tôi. Khi tôi tiến đến bắt tay cô, cô đã ngả người về phía tôi và thì thầm vào tai tôi: "Hãy vượt lên chính mình, bà Hillary. Hãy can đảm lên". Lời động viên của cô đánh thức tôi mạnh mẽ và tôi bắt đầu nghĩ: tôi có thể e ngại điều mà tôi đã thuyết phục những phụ nữ khác làm ư? Tại sao tôi lại do dự về việc tham gia cuộc đua này? Tại sao tôi không suy nghĩ nghiêm túc hơn về nó? Có lẽ tôi nên "vượt lên chính mình". Tháng 2-2000, tôi chính thức tuyên bố việc ra ứng cử.

Chỉ một thời gian ngắn sau việc đề cử, một chấn động đã làm rung chuyển chính trường New York. Ngày 19-5, thị trưởng Giuliani tuyên bố rút khỏi cuộc chạy đua vào thượng nghị viện sau khi bác sĩ chẩn đoán ông ta bị chứng ung thư tiền liệt tuyến. Tôi lại bắt đầu với một đối thủ hoàn toàn mới - nghị sĩ Rick Lazio. Cuối cùng, chiến dịch tranh cử của tôi cũng đã vượt qua được những giai đoạn khó khăn nhất. Tôi đã làm việc không mệt mỏi cho đến phút cuối, kết quả kiểm phiếu vào buổi chiều 7-11 cho thấy tôi đã thắng cử vượt mức tưởng tượng. Sau 16 tháng vận động tranh cử, sau tám năm với tước hiệu mà không có chức vụ, giờ đây tôi đã là một "thượng nghị sĩ chưa nhậm chức".

Ngày 3-1-2001, tôi đã bước lên bục thượng viện để tuyên thệ nhậm chức. Khi tôi xoay lại và nhìn về hướng phòng khách, tôi thấy mẹ, con gái và chồng tôi đang mỉm cười với tân thượng nghị sĩ của New York. Ba ngày sau, vào một buổi chiều mưa thứ bảy, chúng tôi tổ chức một buổi tiệc chia tay trong một cái lều vải khổng lồ ở khu vườn phía nam cho tất cả những người đã làm việc hoặc tình nguyện làm việc tại Nhà Trắng suốt tám năm qua. Ban nhạc tấu lên những thanh âm mở đầu cho bản nhạc Đừng bao giờ ngừng nghĩ đến tương lai - bản nhạc vui trong chiến dịch của Bill năm 1992 - đám đông cùng đồng ca như một dàn hợp xướng ồn ào, vui vẻ điệp khúc của bài hát.

Rồi thì tôi cũng phải nói lời chia tay với ngôi nhà tôi đã trải qua tám năm sống cùng lịch sử.

Tôi có được sự giàu sang, quyền lực và uy tín nhiều hơn đa số những người khác. Nhưng bạn có thể có được tất cả những điều bạn muốn mà vẫn cảm thấy trống rỗng. Quyền lực nào tôi sẽ đánh đổi khi dành thêm một ít thời gian cho gia đình tôi? Cái giá nào tôi phải trả cho một buổi tối dành cho bạn bè? Phải đến khi bị "căn bệnh chết người" này tôi mới nhận ra được sự thật ấy, nhưng đó là một sự thật mà nhiều người ở đất nước chúng ta, sau khi đuổi theo những tham vọng bất tận của mình và rơi vào tình trạng suy đồi về đạo đức mới có thể hiểu ra...

FIRST NEWS dịch (TUỔITRẺ ONLINE)

Hồi ký Hillary Clinton và chính trường nước Mỹ (Living history), bản quyền tiếng Việt của Công ty Văn hóa sáng tạo Trí Việt, NXB Văn Hóa Sài Gòn xuất bản.